Κινήσεις ουράνιων σωμάτων και ηλιοστάσια

Εικόνα 1:Το ηλιοστάσιο και η ισημερία

Όπως με όλα τα ουράνια σώματα,έτσι και με τον Ήλιο μπορούμε να αντιληφθούμε μόνο τις φαινομενικές κινήσεις του,λόγω αδυναμίας να αντιληφθούμε την κίνηση της Γης.Έτσι καταλαβαίνουμε τη φαινόμενη περιφορά του Ήλιου κατά την ορθή φορά(1) ως μια ελλειπτική τροχιά όπου τη μία από τις δύο εστίες κατέχει η ίδια η Γη.Κατά την παραδοχή αυτή,ο Ήλιος διαγράφει την έλλειψη ανισοταχώς ,σύμφωνα με το δεύτερο νόμο του Κέπλερ.Κατά τη φαινόμενη περιφορά του περί τη Γη,ο Ήλιος περνά από το πλησιέστερο σημείο μεταξύ τους που ονομάζεται περίγειο(4 Ιανουαρίου),ενώ το πιο απομακρυσμένο σημείο κατά την ίδια κίνηση ονομάζεται απόγειο(3 Ιουλίου).

Εικόνα 2:Εκλειπτική και λόξωση της εκλειπτικής

Το επίπεδο της φαινόμενης περιφοράς του Ήλιου περί τη Γη προεκτεινόμενο τέμνει την ουράνια σφαίρα κατά μέγιστο κύκλο που ονομάζεται εκλειπτική(ecliptic),ενώ η κάθετη σ'αυτήν διάμετρος της ουράνιας σφαίρας καλείται άξονας της εκλειπτικής.Τα επίπεδα του ουράνιου ισημερινού και της εκλειπτικής τέμνονται κατά το ευθύγραμμο τμήμα γγ' που ονομάζεται γραμμή των ισημεριών ενώ τα σημεία γ και γ' ονομάζονται ισημερινά σημεία ή αλλιώς σημεία των τροπών(equinoxes).

 Παρατηρώντας την εικόνα 2 φαίνεται η γωνία που σχηματίζει το επίπεδο της εκλειπτικής με το επίπεδο του ουράνιου ισημερινού(celestial equator).Η γωνία αυτή ονομάζεται γωνία λόξωσης και είναι περίπου ίση με  23^ο 24'.Έτσι ο άξονας της εκλειπτικής που είναι κάθετος  στο επίπεδο αυτής,σχηματίζει με τον άξονα της Γης γωνία ίση με 23^ο 24' και το φαινόμενο αυτό ονομάζεται λόξωση της εκλειπτικής.

Εικόνα 3:Γραμμή ηλιοστασίων και ηλιοστάσια

Η διάμετρος του μέγιστου κύκλου της εκλειπτικής που είναι κάθετη προς τη γραμμή των ισημεριών γγ' ονομάζεται γραμμή των ηλιοστασίων ή γραμμή των τροπών.Ηλιοστάσια ή τροπές ονομάζονται τα σημεία όπου ο Ήλιος παίρνει τις μέγιστες τιμές της απόκλισής(2) του και παραμένει για λίγο χρόνο με σταθερή απόκλιση ,ενώ ακολούθως αυτή τρέπεται από αυξανόμενη σε μειούμενη και αντιστρόφως.Το περιήλιο(ελάχιστη απόσταση Γης-Ήλιου)έπεται της χειμερινής τροπής κατά 10-12 ημέρες.Το αφήλιο(μέγιστη απόσταση Γης-Ήλιου) έπεται της θερινής τροπής κατά 10-12 ημέρες επίσης.Το σημείο που βρίσκεται στη μέγιστη νότια απόκλιση του Ήλιου(22 Δεκεμβρίου)είναι το χειμερινό ηλιοστάσιο(Winter Solstice) ενώ το σημείο όπου ο Ήλιος βρίσκεται στη μέγιστη βόρεια απόκλισή του αντιστοιχεί στο θερινό ηλιοστάσιο(Summer Solstice) και ημερολογιακά είναι στις 21 Ιουνίου.Είναι,επίσης,η μεγαλύτερη μέρα του χρόνου για το βόρειο ημισφαίριο και η μικρότερη για το νότιο.Μπορούμε να πούμε ότι με το θερινό ηλιοστάσιο ξεκινάει επισήμως το καλοκαίρι για τους κατοίκους του βόρειου ημισφαιρίου.Από αύριο,λοιπόν,καλό θερινό ηλιοστάσιο ή πιο απλά καλό καλοκαίρι!(Α,και καλό χειμώνα στους φίλους του νοτίου ημισφαιρίου..)

Αναφορές:

(1)Ορθή φορά είναι η πραγματική κίνηση από Δυσμάς προς Ανατολάς δια του ζενίθ.

(2)Απόκλιση δ στην Αστρονομία ονομάζεται το τόξο του ωρικού κύκλου από τον ουράνιο ισημερινό μέχρι τον αστέρα.Είναι η μία από τις δυο συνιστώσες των ισημερινών συντεταγμένων,δηλαδή των συντεταγμένων που χρησιμοποιούνται για τον προσδιορισμό της θέσης ουράνιων σωμάτων(κατ'αναλογία με τις γεωγραφικές συντεταγμένες)