Εκλαΐκευση της Επιστήμης:Είναι μια αντικειμενική διαδικασία;

 

 Σύμφωνα με το μοντέλο διάχυσης  η διαδικασία της εκλαΐκευσης της επιστήμης και της τεχνολογίας έχει μονόδρομη ροή.Πρόκειται,δηλαδή,για μια διαδικασία που αρχίζει από τους επιστήμονες και στοχεύει στο ευρύ κοινό με έναν γραμμικό και προκαθορισμένο τρόπο.Από τη μία πλευρά το ρόλο του πομπού έχουν οι ειδικοί και από την άλλη στο ευρύ κοινό αποδίδεται ο ρόλος του –παθητικού-δέκτη.Με τον ίδιο τρόπο στο μοντέλο ελλείμματος το ευρύ κοινό θεωρείται επιστημονικά αγράμματο κι έτσι-εκτός των άλλων-ανήμπορο να συμμετάσχει σε οποιαδήποτε αλληλεπίδραση κατά τη διαδικασία της επικοινωνίας της επιστήμης.

 Εδώ ακριβώς τίθεται ,επομένως,και η υποκειμενικότητα της εκλαΐκευσης της επιστήμης.Παρά τους ισχυρισμούς των δύο κυρίαρχων μοντέλων ,η βασική κριτική που γίνεται είναι ότι ούτε η επιστημονική κοινότητα είναι μια ενιαία οντότητα με εντελώς παγιωμένες και ομοιογενείς αντιλήψεις ούτε το κοινό είναι αδιαίρετο ,ομοιογενές και κοινωνικά ενιαίο.Βασικό στοιχείο που συντελεί στην κριτική των δύο βασικών μοντέλων επικοινωνίας της επιστήμης είναι και ο χαρακτηρισμός του κοινού ως παθητικού αποδέκτη.Συγκεκριμένα,αποκλείεται η συμμετοχή του στην παραγωγή ή προώθηση νέας γνώσης και οποιαδήποτε άμεση αλληλεπίδραση με το εκάστοτε επιστημονικό αντικείμενο.Ο επιστήμονας ,όμως,αποτελεί και ο ίδιος μέρος του κοινωνικού συνόλου,επηρεάζεται από αυτό,διαμορφώνει τις αντιλήψεις και τις πεποιθήσεις του και με βάση τα κοινωνικά δεδομένα άρα δεν είναι αποκομμένος από την κοινωνία,αλληλεπιδρά μαζί της ακόμα και αν αυτή η αλληλεπίδραση δεν είναι πρωταρχικός του στόχος.Προκύπτει,λοιπόν,το συμπέρασμα ότι η έννοια της αντικειμενικότητας ή της ουδετερότητας της εκλαΐκευσης της επιστήμης δεν έχει βάση διότι αποτελεί μια διαδικασία που έμμεσα ή άμεσα επηρεάζεται ή επηρεάζει το κοινωνικό σύνολο.

 Ίσως θα μπορούσαμε να θέσουμε ως προβληματισμό και το ερώτημα του ποιος δικαιούται να έχει το ρόλο εκλαϊκευτή.Μεγάλοι φυσικοί όπως ο Φάινμαν ή ο Κιπ Θορν υπήρξαν παράλληλα και σπουδαίοι εκλαϊκευτές-δάσκαλοι.Άλλοι βέβαια υπήρξαν σπουδαίοι εκλαϊκευτές χωρίς κατ ανάγκη να έχουν υπάρξει σπουδαίοι επιστήμονες(κατά τεκμήριο το σπουδαίος χρησιμοποιείται για κατόχους Νόμπελ),όπως υπήρξαν και σπουδαίοι επιστήμονες χωρίς να έχουν υπάρξει σπουδαίοι δάσκαλοι..Αυτός ο προβληματισμός αναδεικνύει ,επίσης,το ζήτημα της υποκειμενικότητας της εκλαΐκευσης της επιστήμης αφού ακόμα και εντός της επιστημονικής κοινότητας πολλές φορές οι απόψεις διίστανται.Θα ήταν άραγε εύκολο για τον Αϊνστάιν ή για τον Μπορ να εκλαϊκεύσουν τις απόψεις τους περί μη τυχαιότητας ή τυχαιότητας αντίστοιχα ακριβώς την περίοδο της μεταξύ τους διαμάχης;

Ο Κιπ Θορν δεύτερος από δεξιά,θεωρητικός φυσικός με μεγάλη συνεισφορά στη θεωρία της βαρύτητας(Νόμπελ Φυσικής,2017),φωτογραφία από wikipedia