Άσκηση επιστημονικής πολιτικής σε ΗΠΑ και Ελλάδα

 

 Στις ΗΠΑ η άσκηση πολιτικής για θέματα επιστήμης και τεχνολογίας αποτελεί αρμοδιότητα διάφορων οργανισμών της Ομοσπονδιακής Κυβέρνησης.Βασικοί θεσμοί επιστημονικής και τεχνολογικής πολιτικής βρίσκονται στην αρμοδιότητα του ίδιου του Προέδρου των ΗΠΑ αλλά και στα νομοθετικά σώματα.Παράλληλα,υπάρχουν θεσμοί που δρουν ανεξάρτητα από τη νομοθετική ή εκτελεστική εξουσία,τα λεγόμενα λόμπυ,που κατευθύνουν την έρευνα σε συγκεκριμένους,οικονομικά αξιοποιήσιμους,τομείς.Τα κονδύλια για έρευνα και ανάπτυξη κατευθύνονται σε στρατιωτικούς ή σε πολιτικούς(κοινωνικούς)σκοπούς.Διάφορες κρατικές υπηρεσίες(π.χ ΝΑSA),ακόμα,χρηματοδοτούν δικές τους έρευνες υπό την εποπτεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης ενώ άλλοι οργανισμοί(DARPA) συμμετέχουν στη χρηματοδότηση εξωτερικών προγραμμάτων με στόχο να διεξάγουν τη δική τους έρευνα.

 Στην Ελλάδα ο κύριος φορέας άσκησης επιστημονικής και τεχνολογικής πολιτικής είναι η Γενική Γραμματεία Έρευνας και Τεχνολογίας που υπάγεται στο Υπουργείο Ανάπτυξης.Συμβουλευτικό χαρακτήρα έχει το Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών ενώ ,παράλληλα, το Υπουργείο Ανάπτυξης και το Υπουργείο Άμυνας διαμορφώνουν το πλαίσιο της επιστημονικής και τεχνολογικής πολιτικής.Η βασική πηγή χρηματοδότησης είναι δημόσια ,προερχόμενη κατά βάση από την ΕΕ(δηλαδή από τη φορολογία των Ευρωπαίων πολιτών)και σε μικρότερο ποσοστό από ιδιώτες.

 Παρατηρούμε ότι τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην Ελλάδα η επιστήμη και η τεχνολογία σε μεγάλο βαθμό είναι υπόθεση του κράτους.Ιδιωτικά συμφέροντα σίγουρα καθορίζουν το είδος,την έκταση ή ,σε κάποιες περιπτώσεις, ακόμα και τα αποτελέσματα της διεξαγόμενης έρευνας.Αυτό το στοιχείο συναντάται τόσο στις ΗΠΑ ,όσο και στην Ελλάδα κυρίως στο χώρο της Υγείας και των φαρμάκων.Η εφαρμοσμένη έρευνα, ειδικά στις ΗΠΑ,διέπεται από το μοντέλο της Τριπλής Έλικας σύμφωνα με το οποίο οι τρεις βασικοί θεσμοί που υποστηρίζουν την επιστήμη είναι το Πανεπιστήμιο,η βιομηχανία και το κράτος.Σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό στις ΗΠΑ το Πανεπιστήμιο είναι περισσότερο συνυφασμένο και με την οικονομική ανάπτυξη ,αφού ειδικά στα μεγάλα Πανεπιστήμια ένας καλός καθηγητής οφείλει να είναι και ένας καλός μάνατζερ, υπό την έννοια ότι πρέπει να είναι σε θέση να αντλεί χρηματοδότηση.Υπάρχει αρκετή συζήτηση για το αν η εμπορευματοποίηση της επιστήμης είναι εν τέλει καλή ,αλλά η ουσία είναι ότι εν προκειμένω,και γενικότερα ,είναι θέμα οπτικής γωνίας.Αυτό που μπορεί να ειπωθεί με βεβαιότητα είναι ότι η βασική έρευνα είναι δυνατόν να συνεχιστεί σε τομείς των θετικών επιστημών αλλά δεν πρέπει να απαξιωθεί και ο ρόλος των θεωρητικών και κοινωνικών επιστημών.

 Τέλος, η σωστή χρηματοδότηση είναι ,σίγουρα,βασική προϋπόθεση διεξαγωγής έρευνας.Σύμφωνα με το πρόγραμμα Horizon 2020 από την ΕΕ διατίθενται για τα έτη 2014-2020 συνολικά 80 δις ευρώ που κατευθύνονται στην έρευνα με στόχο τη διασφάλιση ότι η ΕΕ μπορεί να είναι ανταγωνιστική παγκοσμίως στους τομείς της έρευνας και της τεχνολογίας.Σύμφωνα με τον κανονισμό αριθ 1301/2013 του Ευρωπαϊκου Κοινοβουλίου στόχος της ΕΕ ήταν η επένδυση στην ανάπτυξη και την απασχόληση μέσω της τεχνολογίας .Η Ελλάδα,μετά από μια δεκαετή κρίση,ίσως οφείλει να δαπανήσει,παρά το ότι δεν είναι οικονομικά ανεξάρτητη χώρα, μεγαλύτερο ποσοστό του ΑΕΠ της σε έρευνα και τεχνολογία.Με τον τρόπο αυτό ανάσχεται το φαινόμενο του brain-drain ,δίνονται κίνητρα επιστροφής Ελλήνων επιστημόνων στη χώρα ,η χώρα μετατρέπεται σε προορισμό εργασίας και έρευνας για επιστήμονες από το εξωτερικό άρα ενισχύεται η εξωστρέφεια και προστίθεται υπεραξία στο ΑΕΠ της Ελλάδας.

 Θα κλείσουμε με ένα ρητορικό ερώτημα:Το οικονομικό κατεστημένο και το πολιτικό προσωπικό της χώρας ενδιαφέρονται για τέτοιου είδους προτάσεις;

 

Επένδυση στην επιστήμη και στην τεχνολογία